O mięsieniu oka (Historia masażu)

     02.05.1900 r. w “Kronice Lekarskiej” nr 10 ukazał się przedruk autorstwa S. Cenarowicza.artykułu dr. A. Darier’a z La clinique ophtalmologique, N. 16, 25 Aout 1899 pt. O mięsieniu oka; mięsienie rogówki, mięsienie wibracyjne, mięsienie uciskowe i wpływ tegoż na akomodacyę i refrakcyę.

    Mięsienie oka w wielu jego cierpieniach jest rzeczą nie nową, stosowano je bowiem od czasu Hippokratesa zarówno w cierpieniach łącznicy, jakoteż rogówki i twardówki.

     W roku 1872 podczas zjazdu lekarzy w Londynie Donders wygłasza zdanie o mięsieniu rogówki, jako znakomitym środku lecz­niczym przy zmianach patologicznych tejże, w dwa lata potem Heiberg otrzymuje znakomite wyniki za pomocą mięsienia blizn rogów­kowych, następnie Junge, Chodin, Becker stosują tęż metodę w celu przyśpieszenia wessania mas korowych po rękoczynie rozcięcia toreb­ki soczewkowej. W tym kierunku ogłaszają prace Pedraglia, Klein, Schenkel, Czapodi, Mauthner i Hirschberg widzą ustępowanie zato­ru tętnicy środkowej siatkówki pod wpływem mięsienia gałki ocznej. Progenstecher pierwszy zwraca uwagę, iż dzięki mięsieniu oka obniża się ciśnienie wewnątrzgałkowe, dalej, iż jest znakomitym środkiem leczniczym przy zapaleniu twardówki o częstych nawrotach, iż wogóle przyśpiesza i ułatwia krążenie limfy w rogówce i łącznicy. Pogenstecher masuje, wprowadzając pomiędzy powieki maść z żółtego tlenku rtęci, dzięki czemu otrzymuje rzeczywiście znakomite wyniki w przypadkach blizn, pryszczy i tak zwanego wiosennego kataru łącznicy. Dalej spostrzega dodatni wpływ mięsienia w przypadkach niedomogi akompdacyi.

     Schenkel, Wicherkiewicz, Schnabel, spostrzegają zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego w przypadkach jaskry pod wpływem mięsienia gałki ocznej, jest to co prawda obniżenie chwilowe, przej­ściowe, jednakże istnieje; toż samo spostrzegał Gradenigo; ten ostatni zachwala mięsienie jako znakomity środek przeciw niedomodze akomodacyjnej, a nawet przeciw porażeniu akomodacyi; również przyta­cza obustronne oderwanie siatkówki, leczone z dobrym skutkiem li tylko za pomocą mięsienia. Gradenigo przypisuje mięsieniu gałki ocznej znakomity wpływ na krążenie krwi i limfy w tejże i bardzo wyraźne pobudzanie odżywcze siatkówki.

    Ostatnimi czasy zaczęto stosować mięsienie czysto mechanicznej natury – wibracyę. Twórcą tej metody jest Makłakof. Mięsienie odbywa się za pomocą pióra Edisona, którego koniec zaopatrzony w gałkę ze słoniowej kości może dać 9,000 wibracyi na minutę. Wibrator, zastosowany na gałkę w okolicy rzęskowej, wywołuje czę­ściowe zwężenie źrenicy i wprowadza w ruch ciecz wodną przedniej komórki, a wraz z nią ropę (hypopion) lub masy korowe, jeżeli te istnieją w przedniej komórce; w ten sposób następuje szybkie wessanie tak pierwszej, jak drugich.

      Ruchy wibracyjne przenoszą się łatwo w głąb gałki ocznej, na skutek, czego znacznie i stopniowo zmniejsza się ciśnienie w oczach podległych jaskrze. Stwierdzono polepszenie pod wpływem wibracyi w przypadkach irido-chorioiditis chronica, keratitis punctata, iridocyclitis serosa.

     Snegirief stosował metodę wibracyjną w 91 przypadkach: w 15 conjunctivilis follicularis, opierającym się zwykłym sposobom leczenia, otrzymał dzięki mięsieniu szybkie wyleczenie, w 36-ciu przypadkach blizn rogówkowych nastąpiła znakomita poprawa ostrości widzenia, toż samo miało miejsce w przypadkach miąższowego zapalenia rogówki.

      Znakomite wyniki były również w przypadkach iritis serosa (4) zmętnień soczewki pochodzenia urazowego, zapalenia twardówki (8), jaskry (16). W tej ostatniej postaci cierpienia oka zwykle w 24 go­dzin po obniżaniu ciśnienia gałkowego podnosiło się ono znowu, należy więc przy jaskrze, zdaniem Snegurjewa, stonować metodę wi­bracyjną dwa razy dziennie.

     Presberger ze Stuttgartu używa do wibracji pióra elektryczne­go retuszerów fotograficznych o szybkości 200 wibracyi na minutę. Stwierdza otrzymane przez innych dotychczas dobre wyniki tej me­tody w przypadkach wyżej wymienionych i innych, jak np. w pora­żeniach mięśni ocznych, w zastarzałych postaciach zapaleń naczyniówki (rozszerza się pole, widzenia, zmniejszają się braki w polu wi­dzenia, zwiększa się ostrość wzroku, znikają męty w ciałku szklistem) w krwotocznych postaciach zapaleń siatkówki. Radzi jednakże nie stosować tej metody w wypadkach ostrych cierpień oka, a przy­stępować do niej po przejściu ostrego okresu. Stosuje Presberger wibracyę przez przymknięte powieki.

    Dr. Domec z Dijon wprowadza mięsienie uciskowe przy wa­dach refrakcyi i niedomodze akomodacyi. Technika mięsienia jest na­stępująca: wielkie palce przykłada się do przymkniętej górnej powie­ki, między powieką i palcem umieszcza się mały tampon z waty, po­zostałe palce rąk należy umieścić lekko, lecz pewnie na skroni, ucisk na rogówkę winien być słaby tak, iż palec ledwie wyczuwa pod powieką rogówkę, ruchy winny być postępowe i przerywane, nie zaś stały ucisk; posiedzenie trwa około pięciu minut z jedną lub dwoma przerwami. Domec otrzymywał, stosując mięsienie, zmniej­szenie stopnia nadzwroczności z + 5D. do +1.5D. i powiększenie ostrości widzenia nawet u nadwzrocznych z niedowidzeniem (Hypermetropia cum amblyopia), u krótkowzrocznych otrzymywał znaczną poprawę ostrości widzenia bez zmniejszenia się stopnia krótko­wzroczności.

    Takież same wyniki otrzymywał w swej klinice Darier, stosu­jąc mięsienie oka. W wielu przypadkach tak zwanego wrodzonego niedowidzenia jednego oka przy istniejącej nadwzroczności i często zezie otrzymywał znakomite rezultaty tak co do ostrości widzenia, jako też poprzedniego dwuocznego widzenia. Robi tutaj też autor uwagę, iż łatwo otrzymuje się zmniejszenie nadwzroczności u osobni­ków młodych za pomocą masażu, trudniej u starszych, należy zaś być ostrożnym w stosowaniu mięsienia u osób po latach 50 i mają­cych częściowe zmętnienie soczewki, w tych bowiem łatwo moż­na przyśpieszyć mętnienie całkowite soczewki przez stosowanie masażu.

     Rzeczą godną uwagi jest szybka poprawa ostrości widzenia na skutek mięsienia u nadzwrocznych z niedowidzeniem, zależnem od zmian rogówki i dna oka, nawet oddawna istniejących; masaż, zda­niem autora, w tych przypadkach wyprowadza mięsień rzęskowy ze stanu bezczynności, do jakiej na skutek zmian w oku i, co zatem idzie, niedowidzenia był przywykł.

    Działanie mięsienia na gałkę oczną objaśnia Domec w sposób następujący:

Ucisk, wywierany na podatną łatwo błonę rogową po przez płyny oczne, udziela się ośrodkom oka, więc soczewka stale się zbliża i oddala od rogówki, włókna więzu Zinn’a również wyciągają się pod każdym uciskiem na rogówkę i o tyle więcej, o ile ucisk staje się silniejszym i szybszym.

      Cały szereg takich zmian w rozciągliwości włókien więzu, na­stępujących jedne za drugiem przez pewien czas sprowadzają roz­ciągnięcie się tego ostatniego stałe, stąd zmniejszenie się stopnia nadwzroczności. Jednocześnie, dzięki mięsieniu, wzrasta sprawność mięśnia rzęskowego i, co za tem idzie; powiększa się zdolność akomodacyjna.

     Takie stałe wyciąganie się więzu Zinn’a o tyle jest łatwiejszem, o ile osobnik, poddający się mięsieniu, jest młodszy i o ile mniej nadużywał akomodacyi. Stąd nic dziwnego, iż oko niedowi­dzące (amblyopia) tak szybko po rękoczynie odzyskuje prawie nor­malną ostrość wzroku.

     Do tego objaśnienia dodaje Darier ze swej strony wpływy tro­ficzne, powodowane mięsieniem na tkanki wewnątrzgałkowe; więc na wyrostki rzęskowe, na błonę naczyniową i na siatkówkę (obieg krwi, czynność wydzielniczą – sekrecyjną, ekskrecyjną).

     Zestawiając masaż uciskowy wraz z wibracyjnym, przychodzi autor do wniosku, iż wyniki przy stosowaniu obu metod są prawie jednakowe w jednych i tych samych sprawach chorobowych.

     Darier w pracy swej nadmienia, iż spostrzegał przypadki wy­leczonej jaskry w jej początkowym okresie za pomocą mięsienia; tłómaczy to okolicznością odchylenia się pod wpływem masażu tę­czówki i soczewki i oswobodzenia w ten sposób kąta rogówkowo-tęczówkowego filtracyjnego.

    W końcu autor wygłasza zdanie Domec’a z Dijon w sprawie masażu oka.

1. Nadwzroczni i astygmatycy pod wpływem mięsienia zysku­ją ostrość widzenia, wielokrotnie przewyższającą poprzednią.

2. Objawy niedomogi akomodacyi ustępują, w przypadkach zaś wysokiego stopnia niemiarowzroczności należy jednak stosować odpo­wiednie szkła.

3. W przypadkach niedowidzenia wyniki są znakomite; z 1/10-1/25 ostrości widzenia otrzymują się w stosunkowo krótkim przeciągu czasu prawie całkowitą siłę widzenia.

4. Dzięki uciskowemu mięsieniu oka, powiększa się zdolność akomodacyjna.

     Należy rozpoczynać masowanie oka, zwłaszcza w przypadkach niedomogi akomodacyi bardzo delikatnie i lekko; pierwsze dziesięć posiedzeń winny odbywać się bez przerwy co dzień, a przynajmniej co drugi, następnie można przez miesiąc dać choremu odpocząć i względnie do potrzeby stosować znowu dziesięć posiedzeń z przer­wą miesięczną i t. d.

Źródło tekstu:

Leszek Magiera. Historia masażu w zarysie. 2007