Układ oddechowy

Układ oddechowy; w skład układu oddechowego wchodzą górne i dolne drogi oddechowe oraz główny narząd oddechowy, czyli płuca. Zadaniem układu oddechowego jest dostarczanie organizmowi koniecznego dla życia tlenu i wydalanie szkodliwego dwutlenku węgla.
  Powietrze dostarczane z atmosfery rozpoczyna swój bieg w nozdrzach przednich i jamie nosowej, następnie przepływa przez kilka przestrzeni, ograniczonych małżowinami nosowymi. Małżowiny są pokryte bogato unaczynioną błoną śluzową i dlatego przepływające przez nie powietrze zostaje ogrzane i nasycone parą wodną, powstającą z wydzieliny błony śluzowej. Na wilgotnej błonie śluzowej osiadają też drobiny kurzu.
  Jamę nosową okalają przestrzenie dodatkowe, nazywane zatokami przynosowymi. Zatoki te są wypełnione powietrzem i dlatego chronią wnętrze czaszki przed oziębionym powietrzem, transportowanym przez jamę nosową. Z jamy nosowej powietrze przechodzi przez nozdrza tylne do jamy gardła, gdzie krzyżuje się z drogą pokarmową. Następnie powietrze wchodzi do krtani, która pełni rolę narządu głosu, będąc równocześnie odcinkiem granicznym górnych dróg oddechowych. Dalej, idąc w dół położona jest tchawica, dzieląca się na dwa oskrzela główne, uchodzące do wnęk płuc, rozgałęziające się na mniejsze oskrzela.
  Tchawica i oskrzela prawe i lewe należą do dolnych dróg oddechowych. Wszystkie drogi oddechowe muszą być ciągle otwarte, aby powietrze bez przeszkód mogło napływać do płuc; dlatego też ściany dróg oddechowych zaopatrzone są w składniki szkieletowe kostne lub chrzęstne. W początkowej fazie, tzn. w jamie nosowej i w gardle, szkielet ten jest raczej kostny, natomiast w niżej leżących odcinkach – chrzęstny.
  Głównymi narządami oddechowymi są parzyste płuca. Leżą one w jamie klatki piersiowej. Każde płuco zamknięte jest w przestrzeni wysłanej błoną surowiczą, czyli opłucną. W jamach opłucnej znajduje się pewna ilość płynu surowiczego, ułatwiającego ruchy płuca podczas procesu oddychania. Płuco lewe jest trochę mniejsze od prawego, ponieważ część jego miejsca zajmuje serce, leżące po stronie lewej klatki piersiowej. We wnętrzu płuca oskrzela dzielą się na drobniejsze gałązki, którym towarzyszą naczynia krwionośne. Docierają one razem z oskrzelami do pęcherzyków płucnych, gdzie zachodzi wymiana gazów między krwią i powietrzem, wypełniającym pęcherzyki. Krew przepływająca przez naczynia włosowate, okalające pęcherzyki płucne, przekazuje do pęcherzyków CO2, a odbiera z nich O2 i odpływa dalej do żył płucnych, a następnie do serca, jako krew natleniona.
   Oddychanie płucne polega na występujących po sobie fazach wdechu i wydechu. W jamie opłucnej panuje ujemne ciśnienie, czyli niższe od ciśnienia atmosferycznego. Przyczyną ujemnego ciśnienia w tkankach otaczających pęcherzyki płucne jest również sprężystość tkanki płucnej, która ma skłonność do zmniejszania swej objętości. W oskrzelach, oskrzelikach i w pęcherzykach płucnych ciśnienie jest równe atmosferycznemu. Różnica ciśnień w pęcherzykach i w tkankach otaczających sprzyja wymianie gazowej.
   Oddychanie odbywa się bez udziału świadomości. Mięśnie oddechowe otrzymują impulsy nerwowe z ośrodka oddechowego, znajdującego się w rdzeniu przedłużonym. W stanie spoczynku człowiek dorosły oddycha ok. 16 razy na minutę. Liczba oddechów jest zmienna i zależy przede wszystkim od czynności organizmu. W trakcie wysiłku fizycznego zwiększa się istotnie, a maleje podczas snu.
  Ważną rolę w procesie oddychania odgrywa pH krwi. Zakwaszenie na skutek obecności dużej ilości CO2 zwiększa liczbę oddechów, natomiast alkalizacja krwi zwalnia oddychanie. Przyspieszenie ruchów oddechowych trwa do momentu, aż zawartość CO2 we krwi osiągnie poziom prawidłowy.
  Istotną rolę w regulacji oddychania odgrywa też mechanizm odruchowy. Rozprężenie pęcherzyków płucnych przez pobrane powietrze drażni włókna dośrodkowe nerwu błędnego i w efekcie tego pobudzenia bodźce docierają do ośrodka oddechowego. Ośrodek przestaje wysyłać bodźce do mięśni i wdech zostaje wstrzymany. Dzieje się tak dopóty, dopóki pęcherzyki płucne nie zapadną się, bo wtedy znika działanie hamujące nerwu błędnego i ośrodek oddechowy wysyła bodziec przez nerwy odśrodkowe do mięśni oddechowych. Dlatego wdech pociąga za sobą wydech i odwrotnie.
 

Topografia układu oddechowego

Źródło:
Leszek Magiera, Robert Walaszek. Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej. 2010