Układ krwionośny

Układ krwionośny; składa się z serca i naczyń krwionośnych (tętniczych i żylnych), wypełnionych krwią. Krew krąży w organizmie człowieka w zamkniętym układzie naczyniowym i jej bieg jest ciągle uruchamiany przez automatycznie pracujące serce.
Naczyniami tętniczymi płynie krew od serca na obwód, stopniowo zmniejszając swoją średnicę, od grubych naczyń do bardzo cienkich naczyń włosowatych (kapilary), które układają się w tkankach w gęstą sieć. W kapilarach krew płynie wolno, co ułatwia wymianę produktów odżywczych, O2 i CO2. Następnie naczynia włosowate, łącząc się ze sobą, tworzą żyły, którymi krew powraca do serca.
   Serce jest narządem zbudowanym ze swoistego mięśnia poprzecznie prążkowanego. Ma kształt spłaszczonego stożka, podstawą zwróconego ku górze. Serce zbudowane jest z czterech jam, z których dwie są przedsionkami (prawy i lewy), a dwie komorami (prawa i lewa). Odpowiednie przedsionki komunikują się z komorami, a prawa i lewa połowa serca są od siebie całkowicie oddzielone. Do przedsionków wchodzą żyły, z komór biorą początek tętnice. Z komory lewej wychodzi tętnica główna (aorta), której rozgałęzienia zaopatrują wszystkie tkanki ustroju w krew bogatą w tlen i składniki odżywcze. Krew po przepłynięciu przez naczynia włosowate odtlenia się i pochłania z tkanek CO2, po czym żyłami wraca do przedsionka prawego. Obieg krwi z lewej komory do prawego przedsionka nosi nazwę krążenia dużego. Z przedsionka prawego krew dostaje się do komory prawej, a stąd przez pień płucny i tętnice płucne – do płuc. W tętnicach płucnych – inaczej niż na obwodzie – płynie krew żylna. W płucach krew oddaje CO2, równocześnie pobiera tlen i wraca żyłami płucnymi do przedsionka lewego. Drogę krwi z komory prawej do przedsionka lewego określa się krążeniem małym. Sumując powyższe widać, że przez prawą połowę serca przepływa krew żylna (odtleniona), natomiast przez lewą – krew tętnicza (natleniona).
    Serce unaczynione jest tętnicami wieńcowymi − prawą i lewą, które odchodzą od wstępującej części aorty. Żyły serca uchodzą do zatoki wieńcowej, która znajduje się na tylnej powierzchni serca.
  Naczynia krwionośne, jak już wspomniano, dzieli się na tętnice, żyły i naczynia włosowate. Funkcja naczyń ma wpływ na ich budowę. W tętnicach płynie krew pod dużym ciśnieniem, dlatego ściany ich są grube i sprężyste. Naczynia włosowate mają ściany bardzo cienkie, co jest konieczne przy wymianie produktów pomiędzy krwią a tkankami. Grubość ścian żył jest niewielka, gdyż krew płynie w nich pod małym ciśnieniem. W ścianach tętnic wyróżnia się trzy warstwy: wewnętrzną (bardzo gładka), środkową (zbudowana z włókien mięśniowych, przebiegających okrężnie) i zewnętrzną (utworzona z włókien klejorodnych i sprężystych). Na granicach między poszczególnymi warstwami są nagromadzone włókna sprężyste, których ilość wzrasta w miarę powiększania się grubości naczynia. Ściany żył zbudowane są również z trzech warstw (błon): wewnętrznej, środkowej, zawierającej włókienka mięśni gładkich, oraz zewnętrznej, która posiada włókna klejorodne i mięśnie gładkie. W żyłach średnich i dużych znacznie wzrasta grubość błony zewnętrznej. W świetle żył znajdują się zastawki zbudowane z 1-3 półksiężycowatych kieszonek, które zapobiegają cofaniu się krwi.
   Wszystkie żyły zawierają w swoim łożysku 60% krwi krążącej, więc pojemność układu żylnego jest najważniejszym czynnikiem warunkującym wydolność krążenia. Zmiana napięcia mięśni zaopatrujących żyły powoduje zmiany pojemności żył i równocześnie nie wpływa na opór krążenia.
   Ważnym czynnikiem oddziałującym na krążenie krwi w żyłach jest tzw. pompa mięśniowa. Naprzemienny skurcz i rozkurcz mięśni przesuwa krew z odcinków między zastawkami w stronę serca.
  Krążenie żylne wspomaga również tzw. pompa oddechowa. Ciśnienie w dużych żyłach w klatce piersiowej wynosi 0 mmHg, natomiast ciśnienie w klatce piersiowej jest ujemne i wynosi od -2 mmHg w fazie wydechu do -8 mmHg podczas wdechu.
   Przedsionki serca pozostają pod wpływem tego ujemnego ciśnienia i tym sposobem zasysają krew. W czasie dużych obciążeń fizycznych różnica ciśnień może się wahać nawet od -2 do -30 mmHg, co korzystnie wpływa na powrót krwi do serca.
 

Topografia układu sercowo-naczyniowego

Źródło:
Leszek Magiera, Robert Walaszek. Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej. 2010